Yerelde Demokrasi

1

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Günümüzde her alanda artan yerelleşme taleplerinin sonucu olarak, adem-i merkeziyetçilik kavramı öne çıkmaktadır. Tüm dünyada kendini yenileyememiş, değişime kapalı, baskıcı, merkeziyetçi ve otoriter siyasal ve toplumsal örgütlenme modelleri yerini yavaş yavaş güçlü ve demokratik yerel yönetim modellerine bırakmaktadır. Demokratik yerel yönetim kavramları her geçen gün daha fazla tartışılmaya başlamaktadır.

Yerel demokrasi ve demokratik yerel yönetim kavramlarının analizini yapmadan önce bu iki kavramın nesnesi olan demokrasi kavramını tanımlamakta yarar vardır.

Demokrasi Kavramı

Belli bir coğrafi alan üzerinde yaşayan yerel topluluktaki bireylerin birlikte yaşamaktan kaynaklanan müşterek gereksinimlerini karşılayan, kamu mal ve hizmetlerini sağlayan, yerel halkın kendi seçtiği organlarca yürütülen kurumlar olarak tanımlanan yerel yönetimlerin, demokratik yapılanmanın temel kuruluşları olduğu konusunda genel bir kanaat vardır.

Demokrasi için birçok tanım olsa da klasik anlamı ile halkın yönetimi olarak ifade edilmektedir. Demokrasi kavramı bireysel özgürlük, haklarda eşitlik, halkın yönetenler üzerindeki üstünlüğü, toplumsal adalet ve refah gibi değerleri içermektedir.

Demokrasinin olmazsa olmazı, zorunlu referans noktası eşitlik ve özgürlüktür. Bu ilkelerin aynı anda var olmadığı sistemin demokrasi kavramı ile ilişkilendirilmesi mümkün değildir. Demokrasi, eşitlik ve özgürlüğü birleştiren bir devlet yönetim şeklidir.

Demokrasi ve Yerel Yönetimler

Demokrasi ile yerel yönetimlerin birlikte anılması, temelini Ortaçağ Avrupa’sındaki komün yönetimlerinden almaktadır. Komünler dönemin iktidarlarına karşı hep özgürlüğün, eşitliğin ve kendi kendini yönetmenin örneğini oluşturmuşulardır. Ancak süreç içinde işlevlerini kaybetmeye ve merkezi devlet yönetimlerinin bir parçası olmaya başlayarak demokratik niteliklerini kaybetmişlerdir. Son yüzyılda yerel yönetimler tekrar ön plana çıkmaya başlamıştır.

Demokrasinin tarihsel kökeninde yerel yönetimler yani kent devletleri bulunmakta, şehir, kent demokrasisi çağdaş dünyanın siyasal kültürünün başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Demokrasi kavramı 19. yüzyıla kadar kent devletleri ile özdeşleşmiş durumda idi. Yerel ölçekte kendi kendini yönetme ve yönetebilme hakkı ilk kez kent devletlerinde ortaya çıkmış ve demokrasi, tarihsel gelişimi içinde, uzun süre doğrudan halk iradesini esas alan, “kent devleti” demokrasisi ile özdeşleştirilmiştir.

Günümüzde yerel yönetimler demokrasinin temel kurumları olarak görülmektedirler. Yerel yönetimler halkın yönetime katılımını sağlayan ve halka kendilerini yönetme yetkinliğini kazandıran en önemli kuruluşlar olmalarının yanında, demokrasinin en etkin bir şekilde hayata geçirildiği kuruluşlardır. Demokrasinin temel saç ayaklarından olan katılım, halka hesap verme sorumluluğu gibi değerlerin yerel yönetimlerde hayata geçirilmesi daha kolaydır.

Yerel yönetimler tarihi süreçte demokrasi mücadelesinin hep simgesi olmuştur, yine modern zamanların gelişmiş demokratik ülkeleri, demokrasiyi yerelden genele yayarak bu erdemi kazanmışlardır. Demokrasi en yalın tanımıyla halkın kendi kendini yönetimidir. Yerel yönetimler halkın bu imkânı bulabilecekleri ve kullanabilecekleri kuruluşlar olarak demokrasinin tabandan tavana yayılmasını sağlarlar. Yerel yönetimlerde demokratik kültürünün olgunlaşması, demokrasinin temel kaynağını oluşturur.

Günümüzde artık ülke düzeyinde sağlıklı bir demokrasi için, yerel yönetimler demokratik kurumların önde gelenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bunun nedeni yerel yönetimlerin gerçek bir halk katılımı sağlamaya daha elverişli olması, yurttaş katılımı, çoğunluk ilkesi ve yönetenlerin hem danışmaya önem vermeleri hem de seçmene karşı hesap verme sorumluluğu gibi demokrasinin temel ilkelerini daha kolay gerçekleştirmeye elverişli yapılar olmalarıdır.

Yerel yönetimlerin demokratik nitelik taşımaları, güçlü olmaları, ülke çapında da demokrasinin güçlenmesine ve gelişmesine önemli katkılar sağlar. Dünyada yerel yönetimleri güçsüz olmasına rağmen demokrasinin gelişmiş olduğu bir ülke göremezsiniz. Yerel yönetimler temel anlamda hem seçmen hemde siyasetçiler için bir demokrasi ve siyaset okuludur. Temel seviyede demokrasi ve halka en yakın noktada siyaset öğretir. Bu bağlamda yerel yönetimler ulusal sistemin demokratikleştirilmesinde önemli rol oynayabilirler. Zira yerel yönetimlerin demokratik kuruluşlar olarak gelişmesi demokrasinin gelişmesine paraleldir.

Yerel Demokrasi

Demokrasi kavramının genel geçer bir tanımı olmadığı gibi yerel demokrasi kavramının da evrensel ve tek bir tanımının yapılması oldukça zordur. Farklı tanımlama çabalarının yanında, artık yerel demokrasi kavramının eksik ve hatalı olduğu yönünde tartışmalar bulunmakta ayrıca yerel demokrasi kavramı yerine demokratik yerel yönetim kavramı da kullanılmaktadır. Bu kavramların yerine ve aynı anlamda zaman zaman yerel özerklik kavramı da kullanılmaktadır.

Yerel yönetimler, yönetime katılım, hizmetlerde etkinlik, demokratik uygulamalar, özgürlük gibi demokrasinin pek çok değerinin hayata geçirildiği noktalar olarak, toplumun demokratikleşmesine önemli katkılar sakladıkları için yerel yönetimler, yerel demokrasiler olarak adlandırılır.

Bu kavramlardan yerel demokrasi kavramı, federal devlet yerel yönetimleri ve İngiltere gibi güçlü yerel yönetim geleneği olan ülke yerel yönetimleri için kullanılmaktadır. Yerel demokrasi modern devlet egemen düzenin oluşumundan önce var olan bir yöntemdir. Bu yöntem toplumun ihtiyaç ve katkılarıyla oluşan bir yönetim şeklidir.

Yerel demokrasi ile yerel iktidar kastedilmez, demokratik yerel yönetim kavramında yerel yönetim sisteminin demokratikliğine vurgu yapılır. Başka bir deyişle, yerel demokrasi kavramında yerel demokratik değerlere, kültüre, demokratik yerel yönetim kavramında ise yönetim süreçlerinin, yönetimin işleyişinin demokratikliğine vurgu yapılır.

Güncel anlamıyla yerel demokrasi, yerel yönetimlerin demokratikliğidir. Yerel demokrasiden anlamamız gereken, yerel yönetimlerin demokrasi kültürünü özümsemiş, halka yakınlığını katılım noktasında avantaja çevirmiş, şeffaf, yerel siyasette istişarenin ve ortak aklın yöntem olarak belirlendiği bir yönetim anlayışıdır.

Kısaca demokratik yerel yönetim; yerel yönetim seçmenlerinin, vatandaşların seçimi ve etkisi altında olan bir yönetimdir. Yerel otorite siyasal anlamda merkezi yönetimle paylaşılmış olmakla beraber; yerel hizmetler yerel halk tarafında seçilmiş kurullar tarafından yürütülür. Bu kurullar yerel halk tarafından yapılacak denetime açıktır. Dünya’da bu yerel demokrasi kazanımını elde eden sistemlerde yerel yönetimlere, seçilmişlere herhangi bir vesayet yoktur.

Yerel demokrasinin olamadığı sistemlerde merkezi sistemde de gerçek anlamıyla bir demokrasiden bahsedilemez.

Analiz

Yerel yönetimler halka en yakın yönetim birimidir. Yerel yönetimlerin, sorumluluk alanındaki müşterek sorunlara ortak çözüm bulması zorlu bir süreçtir. Bu zorlu yönetsel faaliyeti yerine getirebilmek için yönetsel faaliyetlere daha çok halkın katılımı, daha çok ortak akıl gerekmektedir. Yeterli, kaliteli ve sürdürülebilir bir hizmet için yerel yönetimlerin demokratikleşmesi önemli bir meseledir.

Yerel yönetimler demokrasinin en etkin hayata geçirilebilecek alanlar olarak görülmektedir. Bu hem yerel yönetimlerin yönetsel faaliyetlerinde etkin ve verimli hizmetin sağlanması hem de ulusal düzeyde demokrasinin gelişimine katkı sağlayacaktır. Bu sebeple dünyada ve ülkemizde bu yönde ciddi çalışmalara girilmiştir.

Vatandaşların devlet karşısındaki güçsüzlüğü hatta az gelişmiş ülkelerde vatandaşın devletten korkması ona olan bağı güçsüzleştirir, uzaklaştırır. Ancak halkın yönetime katılımını sağlayan yerel demokrasinin aygıtları vatandaşın aidiyetini güçlendirecektir.

Bu demokrasi kültürünün oluşumunda en önemli görev yerel yönetime düşmektedir. Bunu yerel demokrasi bilincini artırılması ve vatandaşın yönetimde söz sahibi olma olanaklarını güçlendirerek, sistemleştirmelidir. Yerel demokrasinin gelişmişliğinin en önemli ölçütü, halkın yönetime katılımı ve kararlara etkisi ile ölçülür.

Yerel yönetimlerde demokrasi kültürünün oluşması için gerekli yapı ve ortamın hazırlanması gerekmektedir. Yerel yönetimleri halkın müşterek taleplerine karşılık verebilecek kadar güçlendirmek ve paralelinde hem devletin hem de sivil toplumun demokratikleşmesi gerekmektedir. Sivil toplum kendi iç işleyişinde demokratik bir yapıya sahip olacak, alanında uzmanlaşan sivil toplum gerekli etkileşimi sağlayacaktır.