Şehri Anlarken: Türk Evi

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Son iki yazımda Türk Evi’nin coğrafi, tarihi birikim ve dini telkinlerin etkisiyle nasıl geliştiğini anlatmaya çalıştım. Bu yazımda da Türk Evi hakkında genel bir tanıtım yapmaya çalışacağım.

Türkler, Orta Asya’dan beri doğa ile hep iç içe yaşamışlardır. Bu alışkanlığı evlerde de devam ettirmek arzusuyla bahçeye önem vermişlerdir. Sokaktan yüksek duvarlarla ayrılan avlunun en büyük kısmını bu bahçe oluşturmaktaydı. Bu avluda bahçeden ayrı olarak ahır ve samanlık da yer alırdı. Ahırın üst katı ise yaşam alanı olarak kullanılırdı ki bu özellikle kışın ısınma ihtiyacına da fayda sağlardı. Yani evler avlu kapı, avlu, ev sıralaması ile oluşurdu.

Maurice Cesari, Osmanlı Evleri ile Bizans ve diğer komşu bölgelerin evlerini ayıran özellikleri şöyle sıralamaktadır: Kentsel bir boşluk olarak duvarla çevrili bahçe, tam olarak geometrik odaların serbest ilişkisi ve ahşap yapı. Bununla birlikte; mutfak, kiler, odunluk, kümes, tuvaletler, kuyu ve çeşmenin bulunduğu bu bahçe ile yaşama, yeme içme ve uyuma mekanından ayrılmış olmaktadır. Günümüz evlerinde ıslak zemin olarak tarif edilen alanlardan ise sadece gusülhane (banyo) odaların içinde yer alırdı.

Türk Evi’nde oda bütün fonksiyonları ile bir yaşam mekanı olarak tasarlanmıştır. Az önce de belirttiğim gibi oturma, dinlenme, uyuma, yeme içme odada gerçekleşirdi. Sokağa bakan tarafta pencereler yer alırdı. Bu pencerelerin üst tarafında yer alan saçaklar yazın dik kışın eğik açıyla gelen güneş ışınlarından en üst seviyede faydalanmak-korunmak amacıyla belirli bir uzunlukta yapılırdı. Odanın içe bakan kenarlarından birinde gusülhane, onun yanında da ocak yer alırdı. Odanın diğer duvarlarında ise yüklük ve sergen denilen raflar yer alırdı.

Hayat ise odaların direkt açıldığı bölümdür. Kimi yerlerde sofa ya da çardak da denilmektedir. İç mekanla bahçe arasındaki geçiş bölümü olan hayatın günümüzdeki karşılığı koridora denk gelmektedir. Misafir ağırlama, dinlenme, gündelik işlerin yapılması gibi amaçlarla kullanılırdı. Önceleri hayatın halı ve kilim ile kaplı olan zemini üzerinde oturulurken zamanla sedir ile teçhiz edilmiştir.

Sedad Hakkı Eldem Türk Evi’ni hayat bağlamında dört gruba ayırmaktadır. Sofasız ev daha çok Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde karşımıza çıkar ve odadan direkt avluya çıkılır. Dış sofalı evlerde odalar doğrudan sofaya açılır iklim şartlarına göre sofa yarı açık ya da kapalıdır ve oturma alanları yer alabilir. İç sofalı evlerde ise odalar sofanın iki yanında yer alır. Şehirleşmenin yoğun olduğu yerlerde bu tip evlere daha çok rastlanmaktadır. Doğa ile etkileşim daha azdır ve açık ve kapalı olarak tasarlanabilir. Orta sofalı evlerde de odalar sofanın baş köşelerinde yer alır. Odaların arasında eyvan ya da hizmet yerleri yer alır. Konak ve saraylarda yaygın olarak kullanıldığından İstanbul’da yaygın olup Anadolu’da rastlanmamaktadır.

Bir sonraki yazıda yeniden buluşmak üzere sağlıcakla kalın…